Back Kreefskeerkring Afrikaans Tropico de Cancro AN مدار السرطان Arabic مدار السرطان ARZ কৰ্কট ক্ৰান্তি Assamese Trópicu de Cáncer AST कर्क रेखा AWA رأسالسرطان مداری AZB Төньяҡ тропик Bashkir Tropiko kan Kanser BCL
Zwrotnik Raka (także zwrotnik północny[1]) – równoleżnik na północnej półkuli Ziemi, wyznaczany przez najdalej na północ wysunięte punkty, nad którymi Słońce może podczas pozornej wędrówki po sklepieniu niebieskim znaleźć się w zenicie, zatem określony jest przez najdalej wysunięte na północ możliwe punkty podsłoneczne. Górowanie Słońca w zenicie nad zwrotnikiem Raka występuje tylko raz w czasie roku astronomicznego – w dniu przesilenia letniego na północnej półkuli (21–22 czerwca)[2]. Poza tym dniem Słońce w momencie południa słonecznego na zwrotniku Raka znajduje się na południe od zenitu.
Szerokość geograficzna zwrotnika Raka jest równa kątowi nachylenia ekliptyki do równika niebieskiego, w związku z czym podlega wahaniom zarówno długookresowym na skutek precesji osi ziemskiej, jak i krótkookresowym w wyniku nutacji. Na skutek tych zjawisk zwrotnik Raka przemieszcza się z prędkością kątową 0",47 rocznie w kierunku równika, co odpowiada przesunięciu o ok. 14 metrów na południe[3][4]. W przybliżeniu szerokość geograficzna zwrotnika Raka wynosi 23°26′22″N (23.4394°)[5].
Nazwa „zwrotnik Raka” pochodzi od faktu, że w momencie górowania w zenicie nad tym równoleżnikiem Słońce znajdowało się niegdyś właśnie w gwiazdozbiorze Raka. Obecnie na skutek precesji Słońce w czasie przesilenia letniego znajduje się w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Na skutek zmiany nachylenia osi Ziemi Słońce ponownie znajdzie się w momencie przesilenia letniego w gwiazdozbiorze Raka za ok. 24 tys. lat[2].
Zwrotnik Raka przebiega przez trzy kontynenty: Afrykę, Azję i Amerykę Północną, przez oceany: Atlantycki, Indyjski i Spokojny oraz przez terytorium lądowe szesnastu państw: Algierii, Libii, Nigru, Czadu, Egiptu, Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Omanu, Indii, Bangladeszu, Mjanmy, Chin, Meksyku, Bahamów, Mauretanii i Mali, a także państw nieuznawanych Sahary Zachodniej i Republiki Chińskiej.
-
Znaki przedstawiające zmianę położenia zwrotnika Raka w Meksyku -
-
Monument na zwrotniku Raka w Nan'ao, w Chinach -
_Zaragoza-Victoria,_Km_27%2B800.jpg)
- ↑
zwrotnik Raka [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2024-02-04].
- ↑ a b Tropic of Cancer. [w:] Britannica [on-line]. [dostęp 2024-02-04]. (ang.).
- ↑ Bogdan Wszołek, Agnieszka Kuźmicz, Elementy astronomii dla geografów, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 70, ISBN 978-83-88424-44-1 [dostęp 2023-12-17] (pol.).
- ↑ Eugeniusz Rybka, Astronomia ogólna, wyd. 5, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 208, ISBN 83-01-02706-1 (pol.).
- ↑ Tropic of Cancer [online], www.pacioos.hawaii.edu [dostęp 2023-12-17].
