Ahemenidska Monarhija

Ahemenidska Monarhija 𐎧𐏁𐏂 Hahamanešijan ←   550. pne. – 330. pne.   →     → Zastava Ahemenidska Monarhija oko 500. pne. u vrijeme vladavine Darija Velikog Glavni grad Perzepolis, Pasargad, Ekbatana, Suza Jezik/ci staroperzijski, imperijalni aramejski, elamski, akadski Religija zoroastrizam Vlada Monarhija Šah  - 559. - 530. pne. Kir Veliki (prvi)  - 336. - 330. pne. Darije III. (zadnji) Historija stari vijek  - Perzijski ustanak 552. pne.  - Kir Veliki uspostavlja prvu Perzijsku Monarhiju 550. pne.  - Darije Veliki počinje sa gradnjom Perzepolisa 515. pne.  - Kambiz II. osvaja Egipat 525. pne.  - Grčko-perzijski ratovi 499. - 449. pne.  - Aleksandar Makedonski svrgava Darija III. sa prijestolja 330. pne. Površina  - 530. pne. 6.385.000 km² (2.465.262 mi² )  - 522. pne. 9.760.000 km² (3.768.357 mi² )  - 500. pne. 10.700.000 km² (4.131.293 mi² ) Stanovništvo  - 500. pne. (procjena) 80.000.000       Gustoća 7,5 /km²  (19,4 /mi² ) Valuta darik i siglos

Ahemenidska Monarhija^[1] (perzijski: هخامنشیان, staroperzijski: Hahamanešijan) bila je prva Perzijska Monarhija koja je od 550. do 330. pne. obuhvaćala prostor Velikog Irana, odnosno druga iranska imperijalna dinastija (nakon Medijske Monarhije). Na vrhuncu svoje moći iranska monarhija se protezala na 10,7 milijuna km² što je čini najvećom državom u historiji starog vijeka. Također, monarhija je u to doba obuhvaćala oko 46% svjetske populacije.

Ahemenidsku Monarhiju osnovao je Kir Veliki koji ju je proširio na veći dio azijskog dijela Bliskog istoka, dok su ga njegovi nasljednici Kambiz II. i Darije Veliki proširili i na Afriku odnosno Europu, što je čini prvom državom koje se protezalo na tri kontinenta. Teritorij monarhije osim Irana obuhvaćao je dijelove današnje Indije i Pakistana, područja Centralne Azije, Male Azije, Tračke, veći dio obala Crnog mora, Mezopotamiju, sjever Arapskog poluotoka, Levant, Siriju, te sjeveroistočni dio Afrike uključujući Egipat, Libiju, Sudan i Etiopiju.

U zapadnjačkoj historiji Ahemenidska Monarhija ostala je najviše upamćeno po grčko-perzijskim ratovima, uspješnom modelu Kirove odnosno Darijeve centralizirane administracije^[2], bogatoj umjetničkoj ostavštini, oslobađanju Židova iz babilonskog ropstva, toleranciji vjerskih manjina, te prvom pisanom spomeniku o ljudskim pravima (Kirov cilindar). Ahemenidska Monarhija doživljava pad početkom 4. vijeka pne., te je 330. pne. osvaja Aleksandar Makedonski.

1. ↑ U literaturi se javlja i kao Prvo Perzijsko Carstvo, Staroperzijsko Carstvo, Staroperzijsko Veliko Kraljevstvo, Ahemenidska Perzija, Ahemenidski Iran
2. ↑ (arhiva) R. Schmitt: „Ahemenidska dinastija“ (I. klan i dinastija), enciklopedija Iranica