Aristid

Za ostala značenja, vidi Aristid (razvrstavanje).

Aristid (grč. Ἀριστείδης, oko 530–468. god. st. e.) bio je atinski državnik, poznat i pod nadimkom "Pravedni". Platon ga je nazvao jedinim Atinjaninom kome se vredi diviti. Aristid je rođen kao sin Lizimaha, u srednje imućnoj porodici. O njegovom ranom životu nemamo mnogo podataka: znamo tek toliko da je u mladosti bio Klistenov pristalica, ali se zatim svrstao uz aristokratsku stranku u Atini.

Tokom grčko-persijskih ratova Aristid je pružao jednu od najsnažnijih opozicija Temistoklovom planu koji je predviđao izgradnju jake flote, uzdizanje atinskih pomorskih snaga i njihovo jačanje na uštrb kopnene vojske. U tom sporu Aristid nije istupao samo kao jedan od predstavnika najbogatijih slojeva gradskog stanovništva i zemljopsednika aristokratskog porekla, već je uz njega pristajao i znatan deo atičkog seljaštva, koje se plašilo neprijateljskog napada s kopna i, naravno, zahtevalo da se utvrdi kopnena granica. Aristid je u maratonskoj bici učestvovao kao jedan od atinskih stratega i izgleda da se istakao u borbi, ako je suditi po tome što je bio izabran za jednog od arhonta u narednoj godini (489–488).

Međutim, sukob između Temistokla i Aristida nastavljen je i tokom narednih godina, i Aristid je konačno proteran ostrakizmom 483. godine, a nesporedni povod je možda predstavljalo njegovo protivljenje Temistoklovom predlogu da se srebro iz laurijskih rudnika upotrebi za izgradnju flote. Neposredno pred bitku kod Salamine (480) u Atini je bila proglašena opšta amnestija i svima koji su bili kažnjeni ostrakizmom bilo je dozvoljeno da se vrate u domovinu: jedan od povratnika bio je i Aristid, koji je odmah izabran za jednog od stratega za 480–479. godinu. U bici kod Salamine odano se borio pod Temistoklovim zapovedništvom i predvodio jedan odred atinske pešadije koji je zauzeo ostrvce Psitaliju i isterao odande persijski garnizon.

Godine 479. bio je ponovo izabran za stratega i postavljen za zapovednika atinskih snaga koje su se borile u bici kod Plateje. Tom je prilikom navodno učestvovao i u gušenju zavere koju su u vojsci kovali neki oligarhijski elementi.

Nakon grčko-persijskih ratova Aristid je igrao važnu ulogu u organizovanju Delskog pomorskog saveza i prvi je odredio da ukupan iznos forosa (svojevrsnog poreza koji su članovi saveza morali plaćati Atini) treba da iznosi 460 talenata. Ta njegova procena bila je opšteprihvaćena kao pravična i gotovo tokom celog perioda trajanja Delskog saveza predstavljala je osnovu za izračunavanje godišnjeg iznosa forosa. Izgleda da je Aristid upravo zbog toga dobio nadimak "Pravedni".

Aristid je nastavio da igra važnu ulogu u atinskom političkom životu. Prema nekim izvorima, umro je u Atini, a prema drugima, tokom puta ka Crnom moru. Kornelije Nepot kaže da je umro 468. godine. U svakom slučaju, doživeo je Temistoklovo progonstvo iz Atine putem ostrakizma, ali je umro pre uspona Perikla na vlast.