Bakarno doba

Kalkolitički ili kalkolitski (grčki khalkos + lithos 'bakarni kamen') period, isto tako poznat kao eneolitik (eneolit) ili bakarno doba, je faza u razvoju ljudske kulture u kojoj su se metalna oruđa pojavljivala zajedno s kamenim oruđima.^[1]

Evropska arheološka literatura uglavnom izbjegava izraz 'kalkolit' (više se koristi 'bakarno doba'), dok se on redovno koristi u arheologioji Bliskog Istoka. Bakarno doba je daleko prije počelo na Bliskom Istoku, dok je tranzicija od evropskog bakarnog doba do punog procvata brončanog doba bila daleko brža. Tako su Evropljani svoje prestižne predmete od bakra/bronce koristili na isti način kao i kamene predmete, dok su se na Bliskom Istoku koristili drukčije.

To je tranzicijski period period koji se nalazi van tradicionalnog sistema tri doba, te dolazi između neolita i brončanog doba. Izgleda da se na početku bakar nije široko koristio te da su pokušaji da se stvore njegove legure s kalajem i drugim metalima započeli prilično rano, što prilično otežava razvrstavanje različitih kalkolitskih kulzura i perioda.

Zbog toga se taj izraz uglavnom koristi samo među arheolozima u nekim dijelom svijeta, uglavnom u jugoistočnoj Evropi i zapadnoj i Centralnoj Aziji gdje je kalkolit započeo oko 4. milenijuma pne.. Nešto malo rjeđe se koristi za američke civilizacije koje su već koristile bakar i bakarne legure u doba evropskog osvajanja.

Evropski narod Beaker se često smatra kalkolitskim jer je predstavljao prvu kulturu koja je preuzela urbanizaciju iz jugozapadne Azije. Mnogi megaliti u Evropi su bili podignuti u to doba te se pretpostavlja da proto-indoevropsko lingvističko jedinstvo datira iz tog perioda.

Ötzi Ledeni čovjek, pronađen u Ötztaler Alpima i čiji su ostaci datirani na oko 3300 godina pne., nosio je bakrenu sjekiru i kremeni nož. Izgleda da je bio u regiji Evrope koja je prolazila kroz tranziciju u tom periodu.

U kontekstu Kurganske teorije (ili stepska hipoteza), smatra se da je nastanak i širenje bakarnog doba u Evropu predstavljalo i migraciju Praidovrepljana^[2] sa prostora Jamna kulture) u ruskim stepama.^[3] Marija Gimbutas smatra da su društveni odnosi između starosjedilaca i nametnutih kultura sa istoka rezultirali u brzoj i kratkoj promjeni u Kulturi vrpčaste keramike.^[4][5]

1. ↑ „Milutin Garašanin - Osvrt na tranziciju neolita u bronzano doba na centralnom Balkanu”. Arhivirano iz originala na datum 2020-09-26. Pristupljeno 2020-03-21. 
2. ↑ Hrvatska enciklopedija (LZMK) - kultura vrpčaste keramike
3. ↑ Iversen, R. & Kroonen, G. 2017. Talking Neolithic: Linguistic and Archaeological Perspectives on how Indo-European was Implemented in Southern Scandinavia. American Journal of Archaeology, vol. 121, no. 4, p. 511–525.
4. ↑ Gimbutas, Marija (1997). Kurganska kultura i Indo-evropeizacija Evrope. Institute for the Study of Man. str. 316. 
5. ↑ „Wolfgang Haak, Iosif Lazaridis, Nick Patterson, Nadin Rohland, Swapan Mallick, Bastien Llamas, Guido Brandt, Susanne Nordenfelt, Eadaoin Harney, Kristin Stewardson, Qiaomei Fu, Alissa Mittnik, Eszter Ba, Christos Economou, Michael Francken, Susanne Friederich, Rafael Garrido Pena, Fredrik Hallgren, Valery Khartanovich, Aleksandr Khokhlov, Michael Kunst, Pavel Kuznetsov, Harald Meller, Oleg Mochalov, Vayacheslav Moiseyev, Nicole Nicklisch, Sandra L. Pichler, Roberto Risch, Manuel A. Rojo Guerra, Christina Roth, Anna Sze´cse´nyi-Nagy, Joachim Wahl, Matthias Meyer, Johannes Krause, Dorcas Brown, David Anthony, Alan Cooper, Kurt Werner Alt, David Reich - Massive migration from the steppe is a source for Indo-European languages in Europe”. LETTER, 2018. Pristupljeno 9. 2. 2019.