Itrijum

Sr - Y - Zr Sc Y Lu periodni sistem
Opšti podaci
Ime, simbol,atomski broj	Itrijum, Y, 39
Pripadnost skupu	prelaznih metala
grupa, perioda	IIIB, 5
gustina, tvrdoća	4472 kg/m3, bez podataka
Boja	srebrnosiva
Osobine atoma
atomska masa	88,90585 u
atomski radijus	180 (212) pm
kovalentni radijus	162 pm
van der Valsov radijus	bez podataka
elektronska konfiguracija	[Kr]4d15s2
e- na energetskim nivoima	2, 8, 18, 9, 2
oksidacioni broj	3
Osobine oksida	slabo bazni
kristalna struktura	heksagonalna
fizičke osobine
agregatno stanje	čvrsto
temperatura topljenja	1799 K (1526 °C)
temperatura ključanja	3609 K (3336 °C)
molska zapremina	19,88×10−3 m3/mol
toplota isparavanja	363 kJ/mol
toplota topljenja	11,4 kJ/mol
pritisak zasićene pare	5,31 Pa (1799 K)
brzina zvuka	3300 m/s (293,15 K)
Ostale osobine
Elektronegativnost	1,22 (Pauling) 1,11 (Alred)</
specifična toplota	300 J/(kg*K)
specifična provodljivost	1,66×106 S/m
toplotna provodljivost	17,2 W/(m*K)
I energija jonizacije	600 kJ/mol
II energija jonizacije	1180 kJ/mol
III energija jonizacije	1980 kJ/mol
IV energija jonizacije	5847 kJ/mol
V energija jonizacije	7430 kJ/mol
VI energija jonizacije	8970 kJ/mol
VII energija jonizacije	11190 kJ/mol
VIII energija jonizacije	12450 kJ/mol
IX energija jonizacije	14110 kJ/mol
X energija jonizacije	18400 kJ/mol
Najstabilniji izotopi
izotop zast. v.p.r. n.r. e.r. MeV p.r. 87Y (veš.) 80,3 sati z.e. 87Sr 88Y (veš.) 106,6 dana β+ 88Sr 89Y 100% stabilni izotor sa 50 neutrona 91Y (veš.) 58,5 dana β- 91Zr
tamo gde drugačije nije naznačeno, upotrebljene su SI jedinice i normalni uslovi.
Objašnjenja skraćenica: zast.=zastupljenost u prirodi, v.p.r.=vreme polu raspada, n.r.=način raspada, e.r.=energija raspada, p.r.=proizvod raspada, z.e=zarobljavanje elektrona

Itrijum ili itrij (Y, latinski ytrium) je metal IIIB i atomskog broja 39. To je srebrno-metalan prelazni metal kemijski sličan lantanoidima te je često klasificiran kao "rijetki zemni metal".^[1] Itrij se gotovo uvijek nalazi u spoju sa lantanoidima u rijetkim zemnim mineralima te se nikada ne nalazi u prirodi kao slobodan element. Njegov jedini stabilni izotop, ⁸⁹Y, je također njegov jedini prirodni popratni izotop.

Godine 1787. Carl Axel Arrhenius pronašao je novi mineral kraj Ytterbya u Švedskoj te ga nazvao ytterbite, prema nazivu sela. Johan Gadolin otkrio je itrijev oksid u uzorku Arrheniusa 1789.,^[2] a Anders Gustaf Ekeberg je nazvao novi oksid yttria. Elementarni itrij je prvi izolirao Friedrich Wöhler 1828.^[3]

Najvažnija upotreba itrija je u stvaranju svjetlećeg materijala, poput crvenih koje se koriste u televizijskim aparatima u displejima katodnih monitora (CRT) i u svjetlećim diodima.^[4] Također se koristi i za proizvodnju elektrodama, elektrolitima, električnim filtrima, laserima i superkonduktorima; raznim medicinskim primjenama i za traganje raznih materijala kako bi se povećala njihova svojstva. Itrij nema nijednu poznatu biološku ulogu, a izlaganje dijelovima itrija može dovesti do bolesti dišnog sustava u ljudi.^[5]

1. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu IUPAC
2. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Krogt
3. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu CRC2008
4. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Cotton
5. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu osha