Kadmo

Kadmo (starogrčki: Κάδμος) bio je, u grčkoj mitologiji, feničanski princ,^[1] sin tirskog kralja Agenora i kraljice Telefase te brat Fenika, Kilika i Europe. Kad je Zevs oteo Europu, Agenor je poslao svoje sinove u potragu za sestrom i naredio im da se bez nje ne vraćaju u Fenikiju.^[2] Tokom svojih lutanja Kadmo je u Grčkoj osnovao grad Tebu, čiji se akropolj njemu u čast isprva zvao Kadmeja.

Kadmu su stari Grci pripisivali zasluge za uvođenje prvobitnog alfabeta, tzv. feničanskih slova (phoinikeia grammata), koji su Grci zatim prilagodili svom jeziku i od njega napravili vlastiti grčki alfabet.^[3] Herodot procenjuje da je Kadmo živeo 1.600 godina pre njega, odnosno oko 2000. pne.^[4] Herodot je na nekim tronošcima u Apolonovom hramu u Tebi video i opisao natpise pisane kadmejskim slovima, te je procenio da ti tronošci potiču iz vremena Laja, Kadmovog praunuka.^[5] Na jednom od tronožaca nalazio se natpis pisan kadmejskim pismom, za koje kaže da nalikuje jonskim slovima: Ἀμφιτρύων μ᾽ ἀνέθηκ᾽ ἐνάρων ἀπὸ Τηλεβοάων ("Poklonio me je Amfitrion posle pobede nad Telebojcima.")^[6]

Premda su kasnije Grci Kadmovu ulogu u osnivanju Tebe datirali u vreme pre trojanskog rata (odnosno, u modernim terminima, tokom egejskog bronzanog doba), ta se hronologija ne slaže s onim što se danas zna o poreklu i širenju feničanskog i grčkog alfebta. Feničansko poreklo grčkog pisma pouzdano je utvrđeno, najstariji grčki natpisi, na kojima se oblici grčkih slova poklapaju s feničanskim, potiču s kraja 9. ili iz 8. veka pne., a ni samo feničansko pismo nije bilo do kraja razvijeno sve do oko 1050. pne. (ili nakon kraja bronzanog doba). Slika koju o mikenskom dobu daje u svojim epovima Homer pokazuje izuzetno malu svest o pismu i pismenosti, što možda odslikava gubitak pismenosti i zaboravljanje na linear B tokom mračnog doba. Zapravo, jedini spomen pisma kod Homera^[7] nalazi se u izrazu "γράμματα λυγρά" (grámmata lygrá, doslovno "pogubni znaci"), koji se odnosi na Belerofontovo pismo.^[8] Tablice pisane linearom B pronađene su u velikom broju u Tebi, na osnovu čega bi se moglo spekulisati o tome da legenda o Kadmu kao donosiocu alfabeta u Grčku zapravo odslikava neka ranija predanja o poreklu lineara B u Grčkoj (kako je spekulisao, na primer, Frederick Ahl 1967^[9]). No takva teza, bez obzira kako privlačna bila, ni u kojem slučaju ne predstavlja pouzdan zaključak, s obzirom na dokaze koji su trenutno na raspolaganju. Veza između Kadmovog imena i istorijskog porekla bilo lineara B bilo kasnijeg feničanskog alfabeta, ukoliko uopšte postoji, ostaje nejasna.

Prema grčkom mitu, Kadmo je s prekidima vladao Tebom tokom nekoliko generacija, uključujući i doba trojanskog rata.

1. ↑ Alden, John B. (1883) The Greek Anthology, str. 160-162.
2. ↑ Gledano genealoški, Kadmo je Dionisov deda, budući da je Dionisova majka bila Selena, kći Kadma i Harmonije. Plutarh na jednom mestu kaže da bi više voleo pomoć od vlastitog dede, Lamprije, nego od Dionisovog, tj. od Kadma. (Gozbeni razgovori, IX, 91 Arhivirano 2008-10-13 na Wayback Machine-u.)
3. ↑ Herodot, Istorija, V, 58.
4. ↑ Herodot, Istorija, II, 145, 4.
5. ↑ Herodot, Istorija, V, 59, 1.
6. ↑ Prev. Milan Arsenić, Herodotova istorija, Matica srpska, 1988.
7. ↑ Postoji nekoliko primera pisama, npr. u Nestorovoj priči o Belerofontu i daščicama na kojima su bili "pogubni znaci", zatim jedno pismo koje Palamedu šalje Prijam, ali koje je zapravo napisao Odisej (Higin, Fabulae, 105), te pisma koja spominje Plutarh u Tezejevom životopisu, a koja su stigla Arijadni, valjda od Tezeja. Plutarh dalje govori o tome kako je Tezej podigao jedan stub na Korintskoj prevlaci, na kome je bio uzrezan natpis u dva reda.
8. ↑ Homer, Ilijada, VI, 168; znaci su "pogubni" jer je na daščicama pisalo da donosioca pisma (Belerofonta) treba pogubiti.
9. ↑ F. M. Ahl, "Cadmus and the Palm-Leaf Tablets", American Journal of Philology 88.2, Apr. 1967, str. 188-94.