Kemalizam

Kemalizam je opći naziv za ideologiju Kemala Atatürka s kojom je vođa turske republikanske revolucije osvojio Tursku i kroz radikalne reforme vladao od 1922. do 1938. Na turskom se obilježava rječju Kemalizm iliti Atatürkçülük ili još Atatürkçü düşünce (Ataturkova ideologija).
Atatürk je 1923. osnovao stranku C.H.P., koja će biti glavni nosilac njegove ideologije i uostalom glavna stranka u Republici Turskoj do dolaska na vlasti Adnana Menderesa u maju 1950. Poslije smrti Atatürka, vodstvo stranke je preuzeo İsmet İnönü, dok u prvim godinama partije važnu ulogu su imali Celal Bayar, Refik Saydam pa sporedno i književnik Yakup Kadri.
Zanimljiva osobina Kemalizma je to što je u prvoj polovici 20. vijeka imao radikalan i revolucionaran postupak a istovremeno je sakupio u jednoj ideologiji više osobina što su u to vrijeme bile suprotne i proturiječne. Atatürkova teorija je istovremeno bila usmjerena narodu, skupštinskoj vlasti, kultu nacije, kultu državnog aparata i socijalnoj pravdi, što čini tursko iskustvo zaseban i zanimljiv slučaj kada bismo proučavali 20. stoljeće. Načela kemalizam su sažeta u takozvanoj teoriji šest strijela (Altı Ok):

• Republikanstvo (cumhuriyetçilik): novi državni okvir umjesto monarhije (sultanata) i centralnosti Osmanske dinastije. Kemalistički republikanizam je tip ustavne republike, u kojoj se biraju predstavnici naroda, te oni moraju vladati u skladu s postojećim ustavnim zakonom koji ograničava vlast nad građanima;
• Populizam (halkçılık): socijalna revolucija putem koje politička moć prelazi u ruke građana. Atatürk teorizira društveno–ekonomsku transformaciju mada on odbacuje klasni sukob (usp. Marksizam) i kolektivizam (usp. Komunizam). Kemalistički populizam vjeruje da je nacionalni identitet iznad svega dakle socijalna revolucija se ostvaruje u klasnoj suradnji, u nacionalnom jedinstvu i u principu solidarnosti;
• Laicizam (laiklik): princip po kojem je Turska laična republika, odnosno država koja odbija svako vjersko uplitanje u političkim odlukama. Osmansko carstvo je bilo islamska država, uglavnom po liniji sunizma i sufizma, i u kojoj je poglavar bio na položaju halife (od 1519. sa sultanom Selimom). Atatürk je se dosta oslanjao na principe francuskog i švicarskog sustava, stoga je 1924. ukinuo stoljetni kalifat i ostranio vjerske figure (na pr. Šejh-ul-islam) koje su za vrijeme sultana donosile odluke (odnosno uvjetne savijete) na polju zakona i prava, obrazovanja, etike. Te figure su prešle pod kontrolom državnih ministarstava, na pr. ministarstva kulture ili sl.;
• Revolucija (inkılapçılık): potreba za obnovi, što znači zamjena tradicionalnih ustanova i pojmova sa modernim. Atatürk je zagovarao temeljnu društvenu promjenu kroz revoluciju, dakle njegov pojam reforme isključuje ikakav kompromis sa starim poredom, reforma je oblikovanje iznova;
• Nacionalizam (milliyetçilik): krajnji cilj ostaje stvaranje nacionalne države od ostataka više–religijskog i multi–etničkog Osmanskog carstva. Atatürkov nacionalizam potječe iz teorije društvenog ugovora (usp. Rousseau), posebice iz građanskog nacionalističkog principa;
• Statizam ili centralnost države (devletçilik): Atatürk je smatrao da potpuna modernizacija Turske ovisi o gospodarskom i tehnološkom razvoju, stoga on je državu tumačio kao uređaj koji regulira opće ekonomske djelatnosti u zemlji i podržava ona značajna područija kojima privatna poduzeća nisu bila sklona.