Suedia

Mbretëria e Suedisë Konungariket Sverige (Suedisht)
Flamuri Stema
Himni:  "Du gamla, du fria"[a] ("Ti i lashtë, ti i lirë") Himni mbretëror:  "Kungssången" (Shqip: "Kënga e Mbretit")
Shfaq globit Shfaq hartën e Evropës Vendndodhja e Suedisë (e gjelbër e errët) – në Evropë (e gjelbër dhe gri e errët) – në Bashkimin Evropian (e gjelbër) –
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Stokholm 59°21′N 18°4′E / 59.350°N 18.067°E / 59.350; 18.067
Gjuhët zyrtare	Suedishtja[b]
Gjuhët e pakicave kombëtare	Sámi Finlandisht Meänkieli Romani Jidish[c]
Nofka	Suedez
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Monarkia kushtetuese parlamentare unitare
• Monarku	Carl XVI Gustaf
• Kryetari i Riksdag	Andreas Norlén
• Kryeministri	Ulf Kristersson
Kuvendi	Riksdag
Historia
• U krijua një mbretëri e bashkuar suedeze	Nga fundi i shekullit të 10-të
• Pjesë e Bashkimit të Kalmarit	17 qershor 1397 – 6 qershor 1523
• Perandoria Suedeze	1611 – 1721
• U bashkua me Bashkimin Evropian	1 janar 1995
• U bashkua me NATO	7 mars 2024
Sipërfaqja
• Gjithsej	450,295[4] km2 (173,860 sq mi) (55-të)
• Ujë (%)	8.97 (2022)[5]
Popullsia
• Përllogaritje 31 maj 2023	10,540,886[6] (87-të)
• Dendësia	25/km2 (64.7/sq mi) (198-të)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$715.995 billion[7] (40-të)
• Për kokë banori	$66,209[7] (17th)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$597.110 billion[7] (25-të)
• Për kokë banori	$55,215[7] (12-të)
Monedha	Krona suedeze (SEK)
Të dhëna të tjera
Gini (2022)	27.6[8] i ulët
IZHNJ (2022)	0.952[9] shumë i lartë · 5th
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës	UTC+2 (CEST)
Ana e drejtimit të makinës	djathtas[d]
Kodi i internetit TLD	.se[e]
Faqja zyrtare sweden.se

Suedia (Suedisht: Sverige) zyrtarisht Mbretëria e Suedisë (Suedisht: Konungariket Sverige), është një shtet skandinav në pjesën veriore të Evropës. Suedia kufizohet me Norvegjinë në perëndim dhe Finlandën në lindje dhe është e lidhur me Danimarkën nëpërmjet urës mbi ngushticën Öresund.

Me një sipërfaqe prej 450.295 kilometra katrorë Suedia është vendi i tretë më i madh në Bashkimin Evropian dhe i pesti në Evropë për nga sipërfaqja. Popullsia e Suedisë është rreth 10.4 milion. Suedia ka një dendësi të ulët të popullsisë prej 25 banorë për kilometër katrorë me popullsinë përqendruar kryesisht në pjesën jugore të vendit. Rreth 85% e popullsisë jetojnë në zonat urbane. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Suedisë është Stokholmi.

Suedia doli si një shtet i pavarur dhe i bashkuar gjatë Mesjetës. Në shekullin e 17, vendi zgjeroi territoret e tij duke formuar Perandorinë Suedeze. Perandoria u rrit në një nga fuqitë e mëdha të Evropës në shekullin e 17-të dhe në fillim të shekullit të 18-të. Pjesa më e madhe e territoreve të pushtuara jashtë Gadishullit Skandinav u humbën gjatë shekujve të 18 dhe 19. Gjysma lindore e Suedisë, Finlanda e sotme, u humb ndaj Rusisë në vitin 1809. Lufta e fundit në të cilën Suedia u përfshi direkt ishte në vitin 1814, kur Suedia me presion ushtarak e detyroi Norvegjinë të bashkohej me të. Që atëherë, Suedia ka qenë në paqe, duke ndjekur një politikë të mos marrjes pjesë në aleanca ushtarake në kohë paqeje dhe të neutralitetit në kohë lufte. Suedia është anëtare e Bashkimit Evropian që nga 1 janari 1995 dhe është anëtare të OECD.

Sot, Suedia është një monarki kushtetuese me një demokraci parlamentare të qeverisjes dhe një ekonomi shumë të zhvilluar. Në vitin 2011, Suedia u rendit e katërta në botë në indeksin e demokracisë të revistës "The Economist" dhe e nënta në Indeksin e Zhvillimeve Njerëzore të Kombeve të Bashkuara të vitit 2013. Në vitin 2010, Suedia kishte rritjen më të shpejtë ekonomike në Bashkimin Evropian.

Në vitin 2012, Forumi Botëror Ekonomik e renditi Suedinë si vendin e katërt më konkurrues në botë. Sipas Kombeve të Bashkuara, ajo ka vdekshmërinë foshnjore të tretë më të ulët në botë.

Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

1. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Swedish
2. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Swedish2
3. ^ "Är svenskan också officiellt språk i Sverige?" [A është edhe suedishtja gjuhë zyrtare në Suedi?] (në suedisht). Këshilli Suedez i Gjuhës. 1 shkurt 2008. Arkivuar nga origjinali më 6 shkurt 2014. Marrë më 22 qershor 2008.
4. ^ "Sweden country profile". BBC News (në anglisht). 6 dhjetor 2023. Arkivuar nga origjinali më 19 nëntor 2023. Marrë më 6 dhjetor 2023.
5. ^ "Land- och vattenareal per den 1 januari efter region och arealtyp. År 2012 - 2022" (në suedisht). Statistics Sweden (SCB). Arkivuar nga origjinali më 10 korrik 2022. Marrë më 11 janar 2023.
6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura population
7. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Sweden)". IMF.org (në anglisht). International Monetary Fund. 10 tetor 2023. Arkivuar nga origjinali më 13 tetor 2023. Marrë më 11 tetor 2023.
8. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu (në anglisht). Eurostat. Arkivuar nga origjinali më 9 tetor 2020. Marrë më 25 nëntor 2023.
9. ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 13 mars 2024. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 13 mars 2024. Marrë më 13 mars 2024.