Mao Zedong

Chairman Mao Zedong
毛泽东
Official portrait, 1959
Ika-1 Tagapangulo ng Partido Komunista ng Tsina
Nasa puwesto 20 Marso 1943 – 9 Setyembre 1976
Diputado	Liu Shaoqi Lin Biao Zhou Enlai Hua Guofeng
Nakaraang sinundan	Zhang Wentian (as General Secretary)
Sinundan ni	Hua Guofeng
Tagapangulo ng Republikang Bayan ng Tsina
Nasa puwesto 27 September 1954 – 27 April 1959
Premier	Zhou Enlai
Diputado	Zhu De
Sinundan ni	Liu Shaoqi
Chairman of the Central Military Commission
Nasa puwesto 8 September 1954 – 9 September 1976
Diputado	Zhu De Lin Biao Ye Jianying
Sinundan ni	Hua Guofeng
Chairman of the Central People's Government
Nasa puwesto 1 October 1949 – 27 September 1954
Premier	Zhou Enlai
Personal na detalye
Isinilang	26 Disyembre 1893(1893-12-26) Shaoshan, Hunan, Qing China
Yumao	9 Setyembre 1976(1976-09-09) (edad 82) Pekin, Tsinang Qing
Himlayan	Pang-alaalang Bulwagang Tagapangulong Mao, Pekin
Partidong pampolitika	PKT (from 1921)
Ibang ugnayang pampolitika	Kuomintang (1925–1926)
Asawa	Luo Yixiu (k. 1907; died 1910) Yang Kaihui (k. 1920; died 1930) He Zizhen (k. 1928; d. 1937) Jiang Qing (k. 1938)
Anak	10, including: Mao Anying Mao Anqing Mao Anlong Yang Yuehua Li Min Li Na
Ama	Wen Qimei
Ina	Mao Yichang
Alma mater	Unang Pamantasang Normal ng Hunan
Pirma
Pangalang Tsino
Pinapayak na Tsino	毛泽东
Tradisyunal na Tsino	毛澤東
Mga transkripsyon Pamantayang Mandarin Hanyu Pinyin Máo Zédōng Bopomofo ㄇㄠˊ   ㄗㄜˊ   ㄉㄨㄥ Gwoyeu Romatzyh Mau Tzerdong Wade–Giles Mao² Tsê²-tung¹ IPA [mɑ̌ʊ̯ t͡sɰʌ̌.tʊ́ŋ] ( pakinggan) Wu Suzhounese Máu Zéh-ton Hakka Romanisasyon Mô Chhe̍t-tûng Yue: Kantones Romanisasyong Yale Mòuh Jaahk-dūng Jyutping Mou4 Zaak6-dung1 IPA [mȍu tsàːk̚.tóŋ] Southern Min Hokkien POJ Mô͘ Te̍k-tong Tâi-lô Môo Ti̍k-tang
Courtesy name
Pinapayak na Tsino	润之
Tradisyunal na Tsino	潤之
Mga transkripsyon Pamantayang Mandarin Hanyu Pinyin Rùnzhī Wade–Giles Jun4-chih1 Yue: Kantones Jyutping Jeon6-zi1 Southern Min Hokkien POJ Lūn-chi
Central institution membership 1964–1976: Member, National People's Congress 1954–1959: Member, National People's Congress 1938–1976: Member, 6th, 7th, 8th, 9th, 10th Politburo 1938–1976: Member, 6th, 7th, 8th, 9th, 10th Central Committee Other offices held 1954–1959: Chairman of the People's Republic of China 1954–1976: Chairman, CPC Central Military Commission 1954–1959: President and Chairman, National Defence Council 1954–1976: Honorary Chairman, CPPCC National Committee 1949–1954: Chairman, Central People's Revolutionary Military Commission 1949–1954: Chairman, CPPCC National Committee 1949–1954: Chairman, PRC Central People's Government 1943–1956: Chairman, CPC Central Secretariat 1936–1949: Chairman, CPC Central Military Commission
Paramount Leader of the People's Republic of China (Inaugural holder) Hua Guofeng →

Si Mao Zedong (Disyembre 26, 1893 – Setyembre 9, 1976) ay Tsinong politiko, makata, at manghihimagsik na nagtatag at pinamunuan ang Republikang Bayan ng Tsina mula 1949 hanggang sa kanyang pagkamatay noong 1976. Naglingkod din si Mao bilang pinuno ng Partido Komunista ng Tsina at Sentral na Komisyong Militar. Ang kanyang mga pag-unlad sa Marxismo–Leninismo ay kilala bilang Maoismo.

Nagapi ni Mao, na isang Intsik na Han, ang isang hukbong makabansa para sa pagkontrol ng Tsina.^[1] Karaniwan siyang tinutukoy bilang Chairman Mao ("Tagapangulong Mao") sapagkat pinamunuan niya ang Republikang Popular ng Tsina bilang tagapangulo o chairman ng Partidong Komunista ng Tsina. Ang kaniyang mga teoriyang Marxista-Leninista, mga estratehiyang militar at mga patakarang pampulitika ay magkakasamang nakikilala bilang Marxismo-Leninismo-Maoismo (na madalas pinaiikli bilang Maoismo) o Kaisipang Mao Zedong (Kaisipang Mao Tse-tung). Si Mao ay anak ng isang maunlad na magsasaka sa Shaoshan, Hunan. Sinuportahan niya ang nasyonalismong Tsino at nagkaroon ng anti-imperyalistang pananaw sa maagang bahagi ng kaniyang buhay, at partikular na naimpluwensiyahan ng mga pangyayari ng Rebolusyong Xinhai ng 1911 at Kilusang Mayo Apat ng 1919. Kalaunan ay pinagtibay niya ang Marxismo–Leninismo habang nagtatrabaho sa Unibersidad ng Peking bilang isang biblyotekaryo at naging nagtatag na kasapi ng Partido Komunista ng Tsina (PKT), na pinamunuan ang Aklasang Pag-aani sa Taglagas noong 1927. Sa panahon ng Digmaang Sibil ng Tsina sa pagitan ng Kuomintang (KMT) at ng PKT, tumulong si Mao na itatag ang Pulang Hukbo ng mga Manggagawa at Magsasaka ng Tsina, pinamunuan ang mga radikal na patakaran sa lupa ng Jiangxi Soviet, at sa huli ay naging pinuno ng PKT noong Mahabang Martsa. Bagaman pansamantalang nakipag-alyansa ang PKT sa KMT sa ilalim ng Ikalawang Nagkakaisang Prente noong Ikalawang Digmaang Sino-Hapones (1937–1945), nagpatuloy ang digmaang sibil ng Tsina pagkatapos ng pagsuko ng Hapon, at natalo ng mga puwersa ni Mao ang pamahalaang Nasyonalista, na umatras sa Taiwan noong 1949.

Noong Oktubre 1, 1949, ipinahayag ni Mao ang pundasyon ng RBT, isang Marxist-Leninistang iisang partidong estado na kontrolado ng PKT. Sa mga sumunod na taon, pinatatag niya ang kaniyang kontrol sa pamamagitan ng Reporma sa Lupa ng Tsina laban sa mga panginoong may-lupa, ang Kampanya upang Supilin ang mga Kontrarebolusyonaryo, ang "Mga Kampanyang Tatlong-anti at Limang-anti", at sa pamamagitan ng isang sikolohikal na tagumpay sa Digmaang Koreano, na nagresulta sa lahat ng pagkamatay ng ilang milyong Tsina. Mula 1953 hanggang 1958, si Mao ay gumanap ng mahalagang papel sa pagpapatupad ng ekonomiyang planado sa Tsina, pagbuo ng unang Konstitusyon ng RBT, paglulunsad ng programa sa industriyalisasyon, at pagsisimula ng mga proyektong militar tulad ng proyektong "Dalawang Bomba, Isang Satellite" at Proyekto 523. Ang kaniyang mga patakarang panlabas sa panahong ito ay pinangungunahan ng hiwalayang Sino-Sobyetiko na nagdulot ng hiwa sa pagitan ng Tsina at Unyong Sobyetiko. Noong 1955, inilunsad ni Mao ang kilusang Sufan, at noong 1957 ay inilunsad niya ang Kampanyang Anti-Makakanan, kung saan hindi bababa sa 550,000 katao, karamihan sa mga intelektuwal at disidente, ang inuusig. Noong 1958, inilunsad niya ang Kampanyang Anti-Makakanan na naglalayong mabilis na baguhin ang ekonomiya ng China mula sa agraryo tungo sa industriyal, na humantong sa pinakanakamamatay na taggutom sa kasaysayan at pagkamatay ng 15–55 milyong tao sa pagitan ng 1958 at 1962. Noong 1963, inilunsad ni Mao ang Kilusang Edukasyong Sosyalista, at noong 1966 ay pinasimulan niya ang Himagsikang Pangkalinangan, isang programa para alisin ang "kontra-rebolusyonaryo" na mga elemento sa lipunang Tsino na tumagal ng 10 taon at namarkahan ng marahas na tunggalian ng uri, malawakang pagkawasak ng mga artepakto ng kultura, at isang bagong nibel ng kulto ng personalidad ni Mao. Sampu-sampung milyong tao ang inuusig sa panahon ng Rebolusyon, habang ang tinatayang bilang ng mga namatay ay mula sa daan-daang libo hanggang milyon. Pagkatapos ng mga taon ng masamang kalusugan, dumanas si Mao ng serye ng mga atake sa puso noong 1976 at namatay sa edad na 82. Sa panahon ni Mao, lumaki ang populasyon ng China mula sa humigit-kumulang 550 milyon hanggang mahigit 900 milyon habang hindi mahigpit na ipinatupad ng gobyerno ang patakaran sa pagpaplano ng pamilya nito.

Isang kontrobersiyal na pigura sa loob at labas ng Tsina, si Mao ay itinuturing pa rin bilang isa sa pinakamahalagang indibidwal sa ikadalawampu siglo. Higit pa sa politika, kilala rin si Mao bilang isang teorista, estrategang militar, at makata. Sa panahon ng Mao, ang Tsina ay labis na nasangkot sa iba pang mga komunistang tunggalian sa timog-silangang Asya tulad ng Digmaang Koreano, Digmaang Biyetnames, at Digmaang Sibil ng Camboya, na nagdala sa Khmer Rouge sa kapangyarihan. Pinamunuan niya ang Tsina sa pamamagitan ng isang autokratiko at totalitarian na rehimen na responsable para sa malawakang panunupil pati na rin ang pagsira sa mga relihiyoso at kultural na artepakto at mga pook.^[2] Ang pamahalaan ay may pananagutan para sa napakaraming bilang ng mga pagkamatay na may mga pagtatantya na mula 40 hanggang 80 milyong biktima sa pamamagitan ng gutom, pag-uusig, paggawa sa bilangguan, at malawakang pagbitay.^[3][4][5][6] Pinuri si Mao sa pagbabago ng Tsina mula sa isang malakolonya tungo sa isang nangungunang kapangyarihang pandaigdig, na may lubos na nangungunang literasiya, mga karapatan pangkababaihan, pangunahing pangangalagang pangkalusugan, pangunahing edukasyon, at haba ng buhay na inaasahan.^{[7][8][9][10]}

1. ↑ Deverell, William at Deborah Gray White. United States History and New York History: Post-Civil War to the Present (Holt McDougal:2010), pahina R114.
2. ↑ Time. {{cite magazine}}: Missing or empty |title= (tulong)
3. ↑ Johnson, Ian (Pebrero 5, 2018). "Who Killed More: Hitler, Stalin, or Mao?". The New York Review of Books (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Pebrero 5, 2018. Nakuha noong Hulyo 18, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
4. ↑ Fenby, Jonathan (2008). Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850 to the Present. Penguin Group. p. 351. ISBN 978-0-06-166116-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. ↑ Schram, Stuart (Marso 2007). "Mao: The Unknown Story". The China Quarterly (189): 205. doi:10.1017/s030574100600107x.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. ↑ Evangelista, Matthew A. (2005). Peace Studies: Critical Concepts in Political Science (sa wikang Ingles). Taylor & Francis. p. 96. ISBN 978-0-415-33923-0.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
7. ↑ Bottelier, Pieter (Abril 9, 2018). Economic Policy Making In China (1949–2016): The Role of Economists (sa wikang Ingles). Routledge. p. 131. ISBN 978-1-351-39381-2. We should remember, however, that Mao also did wonderful things for China; apart from reuniting the country, he restored a sense of natural pride, greatly improved women's rights, basic healthcare and primary education, ended opium abuse, simplified Chinese characters, developed pinyin and promoted its use for teaching purposes.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
8. ↑ Pantsov, Alexander V.; Levine, Steven I. (2013). Mao: The Real Story. Simon & Schuster. p. 574. ISBN 978-1451654486.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
9. ↑ Galtung, Marte Kjær; Stenslie, Stig (2014). 49 Myths about China. Rowman & Littlefield. p. 189. ISBN 978-1-4422-3622-6.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
10. ↑ Babiarz, Kimberly Singer; Eggleston, Karen; atbp. (2015). "An exploration of China's mortality decline under Mao: A provincial analysis, 1950–80". Population Studies. 69 (1): 39–56. doi:10.1080/00324728.2014.972432. PMC 4331212. PMID 25495509. China's growth in life expectancy at birth from 35–40 years in 1949 to 65.5 years in 1980 is among the most rapid sustained increases in documented global history.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)