Back Бурунди Abkhazian Burundi ACE Burundi Afrikaans Burundi ALS ቡሩንዲ Amharic Burundi AMI Burundi AN Burundi ANG بوروندي Arabic بوروندي ARY
Burundi Cumhuriyeti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.svg) | |||||
| Başkent | Gitega 3°30′K 30°0′D / 3.500°K 30.000°D | ||||
| En büyük | Bujumbura | ||||
| Resmî dil(ler) | Rundice, Fransızca, İngilizce | ||||
| Hükûmet | Başkanlık sistemi | ||||
| |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
• Su (%) | 7,8 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2020 tahminî | 11.865.821[1] (84..) | ||||
• 2008 sayımı | 8.053.574[2] | ||||
• Yoğunluk | 401,6/km2 (20.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 9,292 milyar $ (153.) | ||||
• Kişi başına | 783 $[3] (186..) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 3,131 milyar $ (162.) | ||||
• Kişi başına | 26 $[3] (187.) | ||||
| Gini (2013) | 39.2[4] orta | ||||
| İGE (2019) |  0.433[5]düşük · 185. | ||||
| Para birimi | Burundi frangı (BIF) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+2 (CAT) | ||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | 257 | ||||
| İnternet alan adı | .bi | ||||
Burundi, resmî adı ile Burundi Cumhuriyeti, Doğu Afrika ile Afrika Büyük Gölleri'nin kesiştiği Büyük Rift Vadisi'nde denize kıyısı bulunmayan bir ülkedir. Kuzeyde Ruanda, doğu ve güneydoğuda Tanzanya, batıda Kongo Demokratik Cumhuriyeti, güneybatıda ise Tanganika Gölü ile çevrilidir. Ülkenin yönetsel başkenti Gitega, ekonomik başkenti ise Bujumbura'dır.[6]
Tva, Hutu ve Tutsi halkları en az 500 yıldır Burundi'de yaşamaktadır. 20. yüzyılın başlarına dek Burundi bağımsız bir krallıktı, ardından Almanya tarafından sömürgeleştirildi.[7] I. Dünya Savaşı'ndaki Alman yenilgisinin ardından bölge Belçika'ya devredildi. Tarihleri boyunca hep ayrı yönetimlere sahip olmuş Ruanda ve Burundi, Avrupalılarca birleştirilerek Ruanda-Urundi kolonisi haline getirildi.
Burundi Krallığı 1962'de bağımsızlığını yeniden kazandı. Ancak suikastler, darbeler ve bölgedeki genel istikrarsızlık iklimi; 1966'da monarşinin devrilerek tek parti rejiminin kurulmasına yol açtı. 1970 ve 1990'lardaki etnik temizlik ve iç savaşlar yüzbinlerce insanın ölümüne neden oldu ve Burundi'yi dünyanın en az gelişmiş ve en yoksul ülkelerinden biri haline getirdi.[8] İkisi de Hutu olan Ruanda ve Burundi devlet başkanları 1994'te birlikte bindikleri uçağa füze atılarak öldürüldüler. Burundi İç Savaşı'nı sonlandıran Arusha Anlaşması ile 2000 yılında geçici hükûmet kuruldu.[9] 2015'te Başkan Pierre Nkurunziza'nın üçüncü kez seçimlere katılmak istemesi üzerine büyük çaplı protestolar düzenlendi ve başarısız bir darbe girişimi gerçekleşti. Gerçekleşen seçimler uluslararası kuruluşlarca yoğun bir biçimde eleştirildi.
Burundi genel olarak kırsal bir topluma sahiptir, 2019 verilerine göre nüfusun yalnızca %13,4'ü şehirlerde yaşamaktadır.[1] km² başına 315 kişi düşen ülke Sahra Altı Afrika'nın en yoğun nüfuslu ikinci ülkesidir.[10] Nüfusun %85'ini Hutular, %15'ini Tutsiler, %1'den az bir bölümünü ise Tvalar oluşturmaktadır.[11] Ülkenin resmi dilleri Rundice ve Fransızcadır.[12] 2014'te İngilizce de resmî dil kabul edilmiştir.[13]
Afrika'nın en küçük ülkelerinden biri olan Burundi'de artan nüfusla birlikte tarım alanlarının artması ormansızlaşma, erozyon ve habitat kaybına yol açmıştır.[14] 2005'te ülkede orman alanlarının oranı %6'nın altına düşmüştür.[15] Yoksulluğa ek olarak Burundi yolsuzluk, altyapı eksiklikleri, sağlık ve eğitim hizmetlerine ulaşımda zorluklar ve açlık sorunlarıyla uğraşmaktadır.[16] 2018 Dünya Mutluluk Raporu'nda Burundi dünyanın en mutsuz ülkesi olmuştur.[17] Burundi Afrika Birliği, Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA), Birleşmiş Milletler ve Bağlantısızlar Hareketi üyesidir.
- ^ a b CIA – The World Factbook – Burundi 28 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CIA. Retrieved 8 June 2008.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ISTEEBUisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ "Gini Index, World Bank Estimate". World Development Indicators. The World Bank. 26 June 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 January 2015.
- ^ "Human Development Report 2019" (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ "Loi n°1/04 du 04 février 2019 portant Fixation de la Capitale Politique et de la Capitale Economique du Burundi". 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
- ^ Helmut Strizek, "Geschenkte Kolonien: Ruanda und Burundi unter deutscher Herrschaft", Berlin: Ch. Links Verlag, 2006
- ^ Eggers, p. xlix.
- ^ "Republic of Burundi: Public Administration Country Profile" (PDF). United Nations' Division for Public Administration and Development Management (DPADM): 5-7. July 2004. 1 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Eylül 2008.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;stateisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Eggers, p. ix.
- ^ Maurer, Sous la direction de Bruno (1 Ekim 2016). Les approches bi-plurilingues d'enseignement-apprentissage: autour du programme Écoles et langues nationales en Afrique (ELAN-Afrique): Actes du colloque du 26-27 mars 2015, Université Paul-Valéry, Montpellier, France. Archives contemporaines. ISBN 9782813001955. 10 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ "English is now official language of Burundi | Iwacu English News". web.archive.org. 17 Kasım 2015. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
- ^ Bermingham, Eldredge, Dick, Christopher W. and Moritz, Craig (2005). Tropical Rainforests: Past, Present, and Future. Chicago, Illinois: University of Chicago Press, p. 146. 0-226-04468-8
- ^ Butler, Rhett A. (2006). "Burundi". Mongabay. 5 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Welthungerhilfe, IFPRI, and Concern Worldwide: 2013 Global Hunger Index – The Challenge of Hunger: Building Resilience to Achieve Food and Nutrition Security 6 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Bonn, Washington D. C., Dublin. October 2013.
- ^ Collinson, Patrick (14 Mart 2018). "Finland is the happiest country in the world, says UN report". The Guardian. 14 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2018.