Kapitalizm

Makale serilerinden
Liberalizm
Tarihi Liberalizm tarihi Afrika ve Asya'da liberalizm Avrupa'da liberalizm Amerika'da liberalizm Okyanusya'da liberalizm Liberal teoriye katkılar
Kavramlar Demokrasi Ekonomik liberalizm Ekonomik küreselleşme Eşitlik Cinsiyet Kanun Özgürlük Piyasa Basın Ekonomik İnanç İfade Ticaret Zarar ilkesi Enternasyonalizm Görünmez el Laissez-faire Özgürlük Negatif Pozitif Piyasa ekonomisi Saldırmazlık ilkesi Açık toplum Hoşgörülü toplum Halk egemenliği Özel mülkiyet Haklar Sivil ve siyasi Doğal ve yasal Hukukun üstünlüğü Sekülerizm Din ve devletin ayrılması Toplum sözleşmesi Cehalet örtüsü
Türler Klasik Sosyal Muhafazakâr Demokratik Yeşil Millî Piyasa Neo Ordo Paleo Radikal Anarko Tekno Feminist Seküler
Düşünürler Acton Arnold Aron Badawi Bastiat Bentham Berlin Burke Čapek Cassirer Collingwood Condorcet Constant Croce Emerson Friedman Guizot Hayek Hu Humboldt Kant Keynes Korais Kymlicka List Locke Martineau Mill Milton Mises Montesquieu Nozick Ortega Paine Popper Priestley Rawls Ricardo Say Sen Smith Spencer Spinoza Staël Tocqueville Turgot Voltaire Weber Wollstonecraft
Politikacılar Artigas Bright Broglie Cavour Cobden Deák Deakin George Gladstone Gokhale Itagaki Jefferson Juárez Kemal King Kołłątaj Kossuth Lamartine Levski Lincoln Macaulay Madison Mazzini Milyukov Mommsen Naoroji Ohlin Pearson Rathenau Roosevelt Sarmiento Ståhlberg Venizelos
Organizasyonlar Liberal partiler Liberal Enternasyonal Uluslararası Liberal Gençlik Federasyonu (IFLRY) Avrupa Liberal Demokrat ve Reform Partisi (ELDR) Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı (ALDE) Avrupa Liberal Gençlik (LYMEC) Asya Liberaller ve Demokratlar Konseyi (CALD) Afrika Liberal Ağı (ALN) Latin Amerika Liberal Ağı (RELIAL)
İlgili konular Anti-otoriteryenizm Antikomünizm Kapitalizm Merkezcilik Ekonomik özgürlük Eşitlikçilik Ampirizm Hümanizm Bireycilik Liberteryenizm Liberizm Üçüncü yol Faydacılık İlerlemecilik Korsan Parti
g t d

Kapitalizm, üretim araçlarının özel mülkiyetine ve bunların kâr amacıyla işletilmesine dayanan bir ekonomik sistemdir.^{[1][2] [3][4][5]}

Serbest piyasa ekonomisi olarak 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Kapitalizmin merkezindeki özellikler özel mülkiyet, sermaye birikimi, ücretli emek, gönüllü takas, fiyat sistemi ve rekabetçi pazarları içerir.^[6][7]

Kapitalist piyasa ekonomisinde, karar verme ve yatırım finansal ve sermaye piyasalarındaki üretim faktörleri sahiplerince belirlenir.

Malların fiyatları ve dağıtımı ağırlıklı olarak piyasadaki rekabet tarafından belirlenir.^[8][9]

İktisatçılar, tarihçiler, politik iktisatçılar ve sosyologlar, kapitalizme ilişkin analizlerinde farklı bakış açılarını benimsemişler ve pratikte kapitalizmin çeşitli biçimlerini tanımışlardır. Bunlar laissez-faire veya serbest piyasa kapitalizmini, anarko-kapitalizmi, devlet kapitalizmini ve refah kapitalizmini içerir.

Kapitalizmin farklı biçimleri, değişen derecelerde Serbest piyasalar, kamu mülkiyeti,^[10] serbest rekabetin önündeki engeller ve devlet onaylı sosyal politikaları içerir.

Piyasalardaki rekabetin derecesi, müdahale ve düzenlemenin rolü ve devlet mülkiyetinin kapsamı farklı kapitalizm modellerine göre farklılık gösterir.

Farklı pazarların ne ölçüde özgür olduğu ve özel mülkiyeti tanımlayan kurallar siyaset ve politika meselesidir. Mevcut kapitalist ekonomilerin çoğu, serbest piyasa unsurlarını devlet müdahalesi ve bazı durumlarda ekonomik planlama ile birleştiren karma ekonomilerdir.^[11]

Kapitalist ekonomi pratiği Avrupa'da 16. ve 19. yüzyıllar arasında kurumsallaştı ama bazı niteliklerine İlk Çağ'da da rastlanabilir, Orta Çağ döneminde de tüccar kapitalizminin erken biçimleri ortaya çıkmıştır. Feodalizm sona erdiğinden beri kapitalizm Batı dünyasındaki egemen sistemdir, bütün dünyaya da İngiltere başta olmak üzere Avrupa'dan yayılmıştır.

Modern haliyle kapitalizm, İngiltere'deki tarımcılığın yanı sıra 16. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa ülkelerinin merkantilist uygulamalarından ortaya çıktı. 18. yüzyıldaki Sanayi Devrimi, kapitalizmi fabrika işi ve karmaşık iş bölümü ile nitelenen baskın bir üretim tarzı olarak kurdu. Kapitalizm, küreselleşme süreciyle birlikte 19. ve 20. yüzyıllarda, özellikle I. Dünya Savaşı öncesinde ve Soğuk Savaş bittikten sonra tüm dünyaya yayıldı. 19. yüzyılda kapitalizm büyük ölçüde devlet tarafından düzenlenmiyordu, ancak II. Dünya Savaşı sonrası dönemde Keynesçilik aracılığıyla daha fazla düzenlemeye tabi tutuldu ve ardından 1980'lerde neoliberalizm aracılığıyla daha düzensiz kapitalizme geri dönüş geldi.

Kapitalizm tanım özellikleri açısından iki farklı özelliktedir. Bunlardan birincisi, üretimin salt kâr amacı güdümlenerek yapıldığı ve bu artı değerin de pazarda satıldığı büyük ekonomik sistemin adıdır. Diğer tanım ise kapitalizmin ücretli emeğe dayalı bir ekonomik sistem, bir üretim tarzı olduğu vurgulanır.

Kapitalist sistemde üretim sonucu elde edilen gelirin, ürünün maliyetinden fazla olması gerekir ve bunun sonucunda artı değer oluşur. Artı değer işçinin kendi değerini yeniden üretmesi sonucu oluşabilirken, ürünün pazarda belli bir kâr marjı ile satılmasıyla da oluşabilir.

Kapitalizm, Türkçede "sermayecilik" veya "anamalcılık" anlamlarına da gelir.^[12][13]

Piyasa ekonomileri pek çok yönetim biçiminde, pek çok farklı zaman, yer ve kültürde var olmuştur. Batı Avrupa'da modern endüstriyel kapitalist toplumlar, Sanayi Devrimi'ne yol açan bir süreçte gelişti. Kapitalist ekonomiler, sermaye birikimi yoluyla ekonomik büyümeyi destekler, ancak ekonomik büyümenin ardından durgunluğun takip ettiği bir iş döngüsü, bu tür ekonomilerin ortak özelliğidir.^[14]

1. ^ Zimbalist, Sherman and Brown, Andrew, Howard J. and Stuart (Kasım 1988). Comparing Economic Systems: A Political-Economic Approach (İngilizce). Harcourt College Pub. ss. 6-7. ISBN 978-0-15-512403-5. Pure capitalism is defined as a system wherein all of the means of production (physical capital) are privately owned and run by the capitalist class for a profit, while most other people are workers who work for a salary or wage (and who do not own the capital or the product). 
2. ^ Rosser, Mariana V. and J Barkley Jr. (23 Temmuz 2003). Comparative Economics in a Transforming World Economy (İngilizce). MIT Press. ss. 7. ISBN 978-0-262-18234-8. In capitalist economies, land and produced means of production (the capital stock) are owned by private individuals or groups of private individuals organized as firms. 
3. ^ Jenks, Chris. Core Sociological Dichotomies. Londra; Thousand Oaks, CA; New Delhi: SAGE Publishing. s. 383. Capitalism, as a mode of production, is an economic system of manufacture and exchange which is geared toward the production and sale of commodities within a market for profit, where the manufacture of commodities consists of the use of the formally free labor of workers in exchange for a wage to create commodities in which the manufacturer extracts surplus value from the labor of the workers in terms of the difference between the wages paid to the worker and the value of the commodity produced by him/her to generate that profit. 
4. ^ Gilpin, Robert (2018). The Challenge of Global Capitalism : The World Economy in the 21st Century. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-18647-4. OCLC 1076397003. 
5. ^ Sternberg, Elaine (2015). "Defining Capitalism". Economic Affairs. 35 (3). ss. 380-396. doi:10.1111/ecaf.12141. 
6. ^ Heilbroner, Robert L. "Capitalism" 28 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Steven N. Durlauf and Lawrence E. Blume, eds., The New Palgrave Dictionary of Economics. 2nd ed. (Palgrave Macmillan, 2008) DOI:10.1057/9780230226203.0198
7. ^ Louis Hyman and Edward E. Baptist (2014). American Capitalism: A Reader 22 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Simon & Schuster. ISBN 978-1-4767-8431-1.
8. ^ Gregory and Stuart, Paul and Robert (28 Şubat 2013). The Global Economy and its Economic Systems. South-Western College Pub. s. 41. ISBN 978-1-285-05535-0. Capitalism is characterized by private ownership of the factors of production. Decision making is decentralized and rests with the owners of the factors of production. Their decision making is coordinated by the market, which provides the necessary information. Material incentives are used to motivate participants. 
9. ^ "Definition of CAPITALISM". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2016. 
10. ^ Gregory, Paul; Stuart, Robert (2013). The Global Economy and its Economic Systems. South-Western College Publishing. s. 107. ISBN 978-1-285-05535-0. Real-world capitalist systems are mixed, some having higher shares of public ownership than others. The mix changes when privatization or nationalization occurs. Privatization is when property that had been state-owned is transferred to private owners. Nationalization occurs when privately owned property becomes publicly owned. 
11. ^ Stilwell, Frank (2002). Political Economy: the Contest of Economic Ideas (1.1yayıncı=Oxford University Press bas.). Melbourne, Australia. 
12. ^ "Anamalcılık Ne Demek? Anamalcılık Kelimesinin TDK Sözlük Anlamı Nedir?". ntv.com.tr. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
13. ^ "TDK Türkçe Sözlük". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
14. ^ Hodrick, R.; Prescott, E. (1997). "Postwar US business cycles: An empirical investigation" (PDF). Journal of Money, Credit and Banking. 29 (1). ss. 1-16. doi:10.2307/2953682. JSTOR 2953682. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2024.