Back Sun Yat-sen Afrikaans Sun Yat-sen ALS ሱን ያት ሰን Amharic Sun Yat-sen AN سون يات سين Arabic سون يات سين ARZ Sun Yat-sen AST Sun Yat-sen Aymara Sun Yatsen Azerbaijani سون یات سن AZB
| Sun Yat-sen 孫逸仙 | |
|---|---|
| |
| 1911 yılında Sun Yat-sen | |
| 1. Çin Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 1 Ocak 1912 - 10 Mart 1912 | |
| Yerine geldiği | Puyi (Çin imparatoru) |
| Yerine gelen | Yuan Shikai |
| 1. Kuomintang Başkanı | |
| Görev süresi 10 Ekim 1919 - 12 Mart 1925 | |
| Yerine geldiği | Makam kuruldu. |
| Yerine gelen | Zhang Renjie |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Sun Deming (孫德明) 12 Kasım 1866 .svg){kind=small} Cuiheng, Guangdong, Çing Hanedanı
|
| Ölüm | 12 Mart 1925 (58 yaşında) Pekin, Çin Cumhuriyeti
|
| Defin yeri |  Sun Yat-sen Anıt Mezarı, Nanjing, Jiangsu
|
| Partisi | Kuomintang |
| Evlilik(ler) | Lu Muzhen (e. 1885; b. 1915) Kaoru Otsuki (e. 1903; b. 1906) Soong Ching-ling (e. 1915–1925)
|
| İlişkiler | Chen Cuifen (cariye) (1892-1925) Haru Asada (cariye) (1897-1902) |
| Çocuk(lar) | Sun Fo Sun Yan Sun Wan Fumiko Miyagawa |
| Bitirdiği okul | Hong Kong Üniversitesi (MD) Queen's College |
| Mesleği | Doktor ve politikacı |
| İmzası | 
|
Sun Yat-sen (孫逸仙, hao: 中山/中山, Chung-shan/Zhongshan; 12 Kasım 1866 - 12 Mart 1925), geçici ilk başkan olarak görev yapan Çinli bir devlet adamı, doktor ve siyaset filozofuydu.[1] Çin Cumhuriyeti ve Kuomintang'ın (Çin Milliyetçi Partisi) ilk lideridir. Çin Cumhuriyeti'nde "Ulusun Babası" ve Xinhai Devrimi sırasında Çing hanedanının devrilmesindeki önemli rolü nedeniyle Çin Halk Cumhuriyeti'nde "Devrimin Öncüsü" olarak anılır. Sun, hem Çin'de hem de Tayvan'da geniş saygı görmesiyle 20. yüzyıl Çinli liderleri arasında benzersizdir.
Sun, modern Çin'in en büyük liderlerinden biri olarak kabul edilir, ancak siyasi hayatı sürekli bir mücadele ve sık sık sürgündeydi. Devrimin 1911'deki başarısından sonra, yeni kurulan Çin Cumhuriyeti'nin Başkanlığından hızla istifa etti ve bakanlığı Yuan Shikai'a bıraktı. Kısa süre sonra kendi güvenliği için Japonya'ya sürgüne gittikten sonra Güney'de devrimci bir hükûmet kurmak için Çin'e geri döndü. 1923'te Komintern'in temsilcilerini Kuomintang'ı yeniden yapılandırmaları için Kanton'a davet etti ve aynı zamanda Çin Komünist Partisi ile kırılgan bir ittifak kurdu. Partisinin ülkeyi Kuzey Seferi'nde halefi Çan Kay-şek altında birleştirdiğini görecek kadar yaşamadı. 12 Mart 1925'te Pekin'de safra kesesi kanserinden öldü.[2]
Sun'ın ölümünden sonra geride bıraktığı başlıca mirası, Üç Halk İlkesi olarak bilinen politik felsefesidir: (1) Mínzú (Çince: 民族主義, Mínzú Zhǔyì) veya milliyetçilik (yabancı egemenliğinden bağımsız),[3] (2) Mínquán (Çince: 民權主義, Mínquán Zhǔyì) veya "halkın hakları" (bazen "demokrasi" olarak çevrilmiştir) ve (3) Mínshēng (Çince: 民生主義, Mínshēng Zhǔyì) veya insanların geçim kaynağı (bazen "cemaatçilik" veya "refah" olarak çevrilir).[4]
- ^ "Chronology of Dr. Sun Yat-sen". National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall. 16 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
- ^ Barth, Rolf F.; Chen, Jie (2 Eylül 2016). "What did Sun Yat-sen really die of? A re-assessment of his illness and the cause of his death". Chinese Journal of Cancer. 35 (1): 81. doi:10.1186/s40880-016-0144-9. PMC 5009495 $2. PMID 27586157.
- ^ "Three Principles of the People". Encyclopedia Britannica. 9 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2017.
- ^ Sun Yat-sen (3 Ağustos 1924). "三民主義：民生主義 第一講 [Üç Halk İlkesi: İnsanların Yaşaması İçin]". 國父全集 [Father of the nation's scripts]. 中山學術資料庫系統 (Çince). ss. 0129-0145. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2019.
我們國民黨提倡民生主義，已經有了二十多年，不講社會主義，祇講民生主義。社會主義和民生主義的範圍是甚麼關係呢？近來美國有一位馬克思的信徒威廉氏，深究馬克思的主義，見得自己同門互相紛爭，一定是馬克思學說還有不充分的地方，所以他便發表意見，說馬克思以物質為歷史的重心是不對的，社會問題才是歷史的重心；而社會問題中又以生存為重心，那才是合理。民生問題就是生存問題......