Kavkaz

Kavkaz — bu geografik mintaqa hisoblanib, Yevroosiyodagi togʻli mintaqa, Sharqiy-Yevropa pasttekisligining janubida yaʼni Yevropa va Osiyo qitʼalarining chegarasida joylashgan. Gʻarbdan Qora dengiz, sharqdan Kaspiy dengizi mintaqani oʻrab olgan.

Yevropaning eng baland togʻi hisoblangan Rossiyadagi Elbrus togʻi Gʻarbiy Kavkazda joylashgan^[1]. Janubda Kichik Kavkazga Javaxeti platosi va bir qismi Turkiyada boʻlgan Armaniston togʻlari kiradi^[2].

Kavkaz Shimoliy Kavkaz va Janubiy Kavkazga boʻlinadi, lekin Gʻarbiy Kavkaz ham Shimoliy Kavkaz ichida alohida geografik makon sifatida mavjud. Shimoldagi Katta Kavkaz togʻ tizmasi asosan Rossiya va Gruziya, shuningdek, Ozarbayjonning eng shimoliy qismlari tomonidan taqsimlanadi. Janubdagi Kichik Kavkaz togʻ tizmasini bir qancha mustaqil davlatlar, asosan Armaniston, Ozarbayjon va Gruziya egallagan, biroq Turkiyaning shimoli-sharqida, Shimoliy Eron va oʻzini oʻzi eʼlon qilgan Artsax Respublikasining bir qismigacha choʻzilgan.

Mintaqa oʻzining til xilma-xilligi bilan mashhur^[3]: hind-yevropa va turkiy tillardan tashqari, kartvel, shimoli-gʻarbiy kavkaz va shimoli-sharqiy Kavkaz til oilalari mintaqaning tub aholisidir.

Kavkazda tan olinmagan va qisman tan olingan davlatlar ham bor: Abxaziya Respublikasi, Togʻli Qorabogʻ Respublikasi va Janubiy Osetiya. Turkiya oʻzining sharqiy mintaqalarini ham Kavkaz mintaqasiga tegishli deb hisoblaydi^[4].

1. ↑ „Russia, Geography“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2016-yil 22-fevral.
2. ↑ "Caucasus - region and mountains, Eurasia". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/place/Caucasus. "West of the Kura-Aras Lowland rises the Lesser Caucasus range, which is extended southward by the Dzhavakhet Range and the Armenian Highland, the latter extending southwestward into Turkey." <!--->
3. ↑ „The languages of the Caucasus“. Language Log. Qaraldi: 2021-yil 7-yanvar.
4. ↑ V chastnosti, universitet v Karse nazivaetsya Kavkazskim universitetom — sm. Kavkazskiy universitet v Karse, ofitsialniy sayt (Wayback Machine saytida 2014-11-28 sanasida arxivlangan). Kars, Ardagan i Shavshat (na r. Kure, Armyanskoe [Zakavkazskoe] nagore) bili prisoedineni i vxodili v sostav Rossiyskoy imperii v rezultate Russko-Tureskoy voyni 1877—1878 godov (Территориально-политическая экспансия России) Armyanskoe nagore — skladchato-glibovoe i vulkanicheskoe yujnoe Kavkazskoe nagore [otnosyaщeesya k gornoy strane Kavkaz], raspolojennoe v predelax SSSR (nine Gruzii, Armenii, Azerbaydjana), Tursii i Irana, v verxovyax Kuri i v verxnem i srednem techenii Araksa, to est ono prostiraetsya ot Chyornogo vplot do Kaspiyskogo morya po bivshey gosgranitse SSSR (po obe storoni, prakticheski parallelno Bolshomu i Malomu Kavkazu). S severa ego okaymlyaet Maliy Kavkaz, s yuga — Armyanskiy Tavr i Kurdistanskie gori; na zapade Armyanskoe nagore postepenno slivaetsya s Anatoliyskim, na vostoke — s Iranskim ploskogoryami. K Armyanskomu nagoryu otnosyatsya ozera Sevan, Van; g. B. Ararat, Sebelan, Syupxan, g. Aragats, Karskoe ploskogore, Karadag… Takim obrazom, k Kavkazu (Kavkazskim goram) otnosyatsya ne tolko severo-vostochnie i vostochnie rayoni Tursii (mesta rasseleniya gruzin i lazov (samonazvanie — chani), a takje armyan), no i severo-zapadnie oblasti Irana (Iranskogo Azerbaydjana).