Makka arabcha: مكة | |
---|---|
shahar | |
21°25′21″N 39°49′34″E / 21.42250°N 39.82611°E | |
Mamlakat | Saudiya Arabistoni |
Hukumat | |
• Gubernator | Xolid al-Faysal Al Saud |
Asos solingan | er.av. 2000 |
Maydon | 400 km2 (150 kv mi) |
Dengiz sathidan | 277 m |
Aholisi (2020) |
2 042 00 |
Zichligi | 5100 kishi/km2 |
Konfessiyaviy tarkib | musulmonlar |
Etnoxoronim | makkalik, makkiy |
Vaqt mintaqasi | UTC+3 |
Telefon kodi | +966-12 |
Turkum maqolalarning bir qismi |
Islom |
---|
Makka (/ˈmɛkə/ ; rasmiy nomi Makka al-Mukarrama, odatda Makkaga qisqartiriladi) — Saudiya Arabistoni gʻarbidagi Hijoz mintaqasidagi Makka viloyatining poytaxti va eng muqaddas Islomiy shahar[1]. U 70 km (43 mi) Qizil dengizdagi Jiddadan ichki tomonda, tor vodiyda 277 m (909 ft) dengiz sathidan yuqorida joylashgan. Uning oxirgi qayd etilgan aholisi 2022-yilda 2,385,509 kishini tashkil qilgan. Uning poytaxt aholisi 2022-yilda 2,4 million kishini tashkil etdi, Saudiya Arabistonida Riyod va Jiddadan keyin uchinchi eng koʻp aholiga ega shahar hisoblanadi. Aholining qariyb 44,5 foizi Saudiya Arabistoni fuqarolari va 55,5 foizga yaqini boshqa musulmon davlatlaridan kelgan xorijliklardir[2]. Har yili Dhūl-Ḥijjah ikkinchi Zul- hijja oyida nishonlanadigan Ḥajj ziyoratida ziyoratchilar soni uch baravar koʻpayadi. 2023-yilda 10,8 milliondan ortiq xalqaro ziyoratchilar bilan Makka dunyodagi eng koʻp tashrif buyuriladigan oʻnta shahardan biriga aylandi[3].
Makka odatda „ islomning boshi va beshigi“ hisoblanadi[4][5]. Makka islomda islom paygʻambari Muhammadning tugʻilgan joyi sifatida hurmat qilinadi. Shahar tashqarisida joylashgan Jabal al-Nur („Nur togʻi“) tepasidagi Hiro gʻorida musulmonlar uchun Qur’on birinchi marta Muhammadga nozil qilingan[6]. Ḥajj uchun Makkani ziyorat qilish barcha qodir musulmonlarga farzdir. Masjid al-Haram nomi bilan tanilgan Makkaning Buyuk masjidida Ibrohim va Ismoil tomonidan qurilgan Kaʼba joylashgan. Bu islomning eng muqaddas joyi va butun dunyodagi barcha musulmonlar uchun ibodat yoʻnalishidir (qibla)[7].
Mintaqadagi va uning atrofidagi musulmon hukmdorlar uzoq vaqtdan beri shaharni egallashga va uni oʻz nazorati ostida ushlab turishga harakat qilishdi va shu sababli, Hijoz mintaqasining aksariyat qismi kabi, shaharda ham bir necha rejim oʻzgarishlari kuzatildi. Shahar oxirgi marta 1925-yilda Ibn Saud va uning ittifoqchilari tomonidan Saudiyalar tomonidan bosib olingan. Oʻshandan beri Makkada oʻlchamlari va infratuzilmasi boʻyicha ulkan kengayish kuzatildi, Ulugʻ masjid tepasida joylashgan Abraj Al-Bait kabi yangi, zamonaviy binolar, dunyodagi eng baland binolar ichida toʻrtinchi va maydoni boʻyicha uchinchi oʻrinni egalladi. Saudiya hukumati shuningdek, Ajyad qal’asi kabi bir qancha tarixiy inshootlar va arxeologik joylarni[8] vayron qildi[9]. Biroq, koʻplab buzilishlar rasmiy ravishda Makkadagi Masjid al-Harom va Madinadagi Paygʻambar masjidi va ularning yordamchi xizmat koʻrsatish ob’ektlarini haj (haj) ziyoratini ado etayotgan musulmonlar sonining tobora ortib borayotgan sababli davom ettirilayotgan kengaytirishning bir qismidir[10]. Musulmon boʻlmaganlarning shaharga kirishi qatʼiyan man etilgan[11][12].
Saudiya Arabistoni hukumati ostida Makka Saudiya Arabistoni hukumati tomonidan tayinlangan hokim (arabchada Amin deb ataladi) boshchiligidagi mahalliy saylangan 14 aʼzodan iborat shahar kengashi boʻlgan Makka mintaqaviy munitsipaliteti tomonidan boshqariladi. 2015-yilda shahar hokimi Osama bin Fadhel Al-Barr edi[13][14]. 2022-yil holatiga koʻra, shahar hokimi — Solih Al-Turki[15] edi. Makka shahri va uning atrofidagi hududni tashkil etuvchi Makka amanah shahri Makka viloyatining poytaxti boʻlib, unga qoʻshni Jidda va Toif shaharlari kiradi, Jiddaning Makkaga nisbatan aholi sonidan ancha katta. Shahzoda Xolid bin Faysal Al Saud 2007-yilning 16-mayidan buyon viloyat gubernatori[16] hisoblanadi.