Back Брунеи Abkhazian Brunai ACE Бруней ADY Broenei Afrikaans Brunei ALS ብሩናይ Amharic Brunei AMI Brunei AN Brunei ANG ब्रूनेई ANP
|
Nhà nước Brunei Darussalam
|
|||||
|---|---|---|---|---|---|
Tên bằng ngôn ngữ chính thức
| |||||
| |||||
Bản đồ  | |||||
| Tiêu ngữ | |||||
| Sentiasa membuat kebajikan dengan petunjuk Allah Luôn phục vụ với sự dẫn dắt của Allah | |||||
| Quốc ca | |||||
| Allah Peliharakan Sultan | |||||
| Hành chính | |||||
| Chính phủ | Quân chủ chuyên chế Hồi giáo đơn nhất | ||||
| Sultan | Hassanal Bolkiah | ||||
| Thủ tướng | Hassanal Bolkiah | ||||
| Thái tử | Al-Muhtadee Billah | ||||
| Lập pháp | Hội đồng Lập pháp Brunei | ||||
| Thủ đô | Bandar Seri Begawan 4°55′N 114°55′E 4°55′B 114°55′Đ / 4,917°B 114,917°Đ | ||||
| Thành phố lớn nhất | Bandar Seri Begawan | ||||
| Địa lý | |||||
| Diện tích | 5.765 km² (hạng 172) | ||||
| Diện tích nước | 8,6 % | ||||
| Múi giờ | UTC+ 8 | ||||
| Lịch sử | |||||
| Ngày thành lập | 1 tháng 1 năm 1984 | ||||
| Ngôn ngữ chính thức | Tiếng Mã Lai | ||||
| Sắc tộc | Năm 2004:
| ||||
| Dân số ước lượng (2020) | 460,345[1] người (hạng 175) | ||||
| Dân số (2023) | 457.651 người | ||||
| Mật độ | 72,11 người/km² (hạng 134) | ||||
| Kinh tế | |||||
| GDP (PPP) (2020) | Tổng số: 28.4 tỷ USD (hạng 131) Bình quân đầu người: 61.816 USD (hạng 8) | ||||
| GDP (danh nghĩa) (2020) | Tổng số: 10.6 tỷ USD (hạng 139) Bình quân đầu người: 23.117 USD (hạng 32) | ||||
| HDI (2014) | 0,856[2] rất cao (hạng 31) | ||||
| Đơn vị tiền tệ | Đô la Brunei (BND) | ||||
| Thông tin khác | |||||
| Tên miền Internet | .bn | ||||
| Mã điện thoại | 673¹ | ||||
| Lái xe bên | trái | ||||
Ghi chú
| |||||
Brunei (phiên âm: "Bru-nây") hay trang trọng hơn là Brunei Darussalam; tên chính thức là Nhà nước Brunei Darussalam (tiếng Mã Lai: Negara Brunei Darussalam, chữ Jawi: نڬارا بروني دارالسلام), là một quốc gia có chủ quyền nằm ở bờ biển phía bắc của đảo Borneo tại Đông Nam Á. Ngoại trừ dải bờ biển giáp biển Đông, quốc gia này hoàn toàn bị bang Sarawak của Malaysia bao quanh. Huyện Limbang của bang Sarawak phân chia Brunei thành hai phần. Đây là quốc gia có chủ quyền duy nhất nằm hoàn toàn trên đảo Borneo, Malaysia và Indonesia phân chia phần lãnh thổ còn lại của đảo.
Lịch sử chính thức của quốc gia cho rằng Brunei có thể có bắt đầu từ thế kỷ VII, khi nó là một thuộc quốc tên là P'o-li của Đế quốc Srivijaya có trung tâm trên đảo Sumatra. Sau đó, nước này trở thành chư hầu của Đế quốc Majapahit có trung tâm trên đảo Java. Brunei trở thành một vương quốc hồi giáo vào thế kỷ thứ XIV, dưới quyền vị quốc vương (sultan) mới cải sang Hồi giáo là Muhammad Shah.
Vào thời kỳ đỉnh cao của Vương quốc Brunei, Sultan Bolkiah (trị vì 1485–1528) kiểm soát các khu vực phía bắc của đảo Borneo, bao gồm Sarawak và Sabah ngày nay, cũng như quần đảo Sulu ở ngoài khơi mũi đông bắc của Borneo, Seludong (Manila ngày nay), và các đảo ở ngoài khơi mũi tây bắc của Borneo. Đoàn thám hiểm Magellan của Tây Ban Nha viếng thăm quốc gia hàng hải này vào năm 1521, và Brunei chiến đấu chống lại Tây Ban Nha trong chiến tranh Castille vào năm 1578.
Vương quốc Brunei bắt đầu suy sụp; và đến thế kỷ XIX thì Sultan của Brunei nhượng lại Sarawak cho James Brooke để báo ơn người này vì công giúp đỡ dập tắt một cuộc nổi dậy và phong cho Brooke làm rajah; và nhượng lại Sabah cho Công ty Đặc hứa Bắc Borneo của Anh Quốc. Năm 1888, Brunei trở thành một lãnh thổ bảo hộ của Anh Quốc và một Thống sứ Anh Quốc được bổ nhiệm trong vai trò người quản lý thuộc địa vào năm 1906. Sau khi bị Nhật Bản xâm chiếm trong Chiến tranh thế giới thứ hai, một hiến pháp mới được thảo ra vào năm 1959. Năm 1962, một cuộc nổi dậy vũ trang chống lại chế độ quân chủ bị dập tắt với sự giúp đỡ của người Anh.[3]
Brunei giành được độc lập từ Anh Quốc vào ngày 1 tháng 1 năm 1984. Quốc gia này trải qua quá trình tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong thập niên 1970 và 1990, đạt mức tăng trưởng bình quân 5.6%/năm trong giai đoạn từ 1999 đến 2008. Brunei hiện nay là một quốc gia công nghiệp mới. Quốc gia này trở nên thịnh vượng nhờ các mỏ dầu và khí đốt thiên nhiên có trữ lượng lớn. Brunei có chỉ số phát triển con người (HDI) đạt mức rất cao, xếp thứ 2 trong số các quốc gia Đông Nam Á chỉ sau Singapore, đồng thời được phân loại là một nước phát triển.[4] Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Brunei xếp hạng 5 thế giới về thu nhập bình quân đầu người theo sức mua tương đương. IMF cũng ước tính rằng vào năm 2011, Brunei là một trong hai quốc gia có nợ công ở mức 0% trong quy mô GDP danh nghĩa. Tạp chí Forbes cũng xếp hạng Brunei là quốc gia giàu thứ 5 trên thế giới.[5]
- ^ “National Statistics”. depd.gov.bn. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 11 năm 2016. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2015.
- ^ “2015 Human Development Report” (PDF). United Nations Development Programme. 2014. Truy cập ngày 14 tháng 12 năm 2015.
- ^ Pocock, Tom (1973). Fighting General – The Public &Private Campaigns of General Sir Walter Walker . Luân Đôn: Collins. ISBN 0-00-211295-7.
- ^ “Human Development Reports”. United Nations. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2009.
- ^ “Forbes ranks Brunei fifth richest nation”. ngày 25 tháng 2 năm 2012. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2013.