Gibraltar

Gibraltar
Tên bản ngữ Gibraltar
Quốc kỳ Quốc huy
Tiêu ngữ: "Montis Insignia Calpe"(tiếng Latinh) (tiếng Anh: "Badge of the Rock of Gibraltar")[1]
Quốc ca: "God Save the King"
Vị trí của Gibraltar (dark green) Vương quốc Anh thể hiện bằng màu xanh nhạt
Bản đồ Gibraltar
Tổng quan
largest district by population lớn nhất	capital
Ngôn ngữ chính thức	tiếng Anh
Spoken languages	tiếng Anh tiếng Tây Ban Nha Llanito
Tên dân cư	Gibraltarian Llanito (colloquial)
Chính trị
Chính phủ	Sự phân quyền giữa nghị viện dân chủ đại diện lãnh thổ phụ thuộc dưới chế độ quân chủ lập hiến
• Quân chủ	Charles III
• Thống đốc	Sir David Steel
• Thủ tướng	Fabian Picardo
• Thị trưởng	Carmen Gomez[2]
Lập pháp	Nghị viện
Địa lý
Diện tích
• Tổng cộng	6,8 km2 2,6 mi2
• Mặt nước (%)	0
Dân số
• Ước lượng 2020	34,003[3] (hạng 220th)
• Điều tra 2022	32,688
• Mật độ	5,000/km2 12,264/mi2
Kinh tế
GDP  (PPP)	Ước lượng 2013
• Tổng số	£1.64 tỷ (hạng không được xếp hạng)
• Bình quân đầu người	£50,941 (hạng không được xếp hạng)
GDP  (danh nghĩa)	Ước lượng
• Tổng số	£2.441 tỷ[4]
Đơn vị tiền tệ	Bảng Anh Bảng Gibraltar (£) (GIP)
Thông tin khác
HDI? (2018)	0.961[5] rất cao · hạng 3
Múi giờ	UTC+01:00
• Mùa hè (DST)	UTC+02:00
Giao thông bên	phải
Mã điện thoại	+350
Tên miền Internet	.gi

Gibraltar (/dʒɪˈbrɔːltər/ jih-BRAWL-tər, tiếng Tây Ban Nha: [xiβɾalˈtaɾ]) là một Lãnh thổ hải ngoại thuộc Anh^[6] và tồn tại như một thành bang^[7] nằm ở mũi phía nam của Bán đảo Iberia.^[8][9] Nó có diện tích 6,7 km2 (2,6 dặm vuông) và giáp Tây Ban Nha (Campo de Gibraltar) về phía Bắc. Cảnh quan chủ yếu là Núi Gibraltar, dưới chân núi là khu vực đô thị đông dân cư, nơi sinh sống của khoảng 32.688 người (ước tính năm 2022), chủ yếu là người Gibraltar.^[10]

Năm 1704, lực lượng Anh-Hà Lan chiếm Gibraltar từ Tây Ban Nha trong Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha. Lãnh thổ này được nhượng lại vĩnh viễn cho Vương quốc Anh theo Hiệp ước Utrecht năm 1713. Nó trở thành một căn cứ quan trọng của Hải quân Hoàng gia Anh, đặc biệt là trong Chiến tranh Napoléon và Thế chiến thứ hai, vì nó giữ vị trí án ngữ, kiểm soát lối vào và lối ra hẹp của Địa Trung Hải, đó là eo biển Gibraltar, chỉ rộng 14,3 km (8,9 mi). Điểm nghẽn này vẫn có tầm quan trọng chiến lược, với một nửa thương mại đường biển của thế giới, đi qua eo biển này.^[11][12][13] Nền kinh tế Gibraltar chủ yếu dựa vào du lịch, cờ bạc trực tuyến, dịch vụ tài chính và tiếp nhiên liệu cho tàu bè.^{[14][15][16][17]} Với tỷ lệ thất nghiệp thuộc hàng thấp nhất thế giới, phần lớn lực lượng lao động là cư dân ở Tây Ban Nha hoặc những người không thuộc Gibraltar, đặc biệt là trong khu vực tư nhân.

Chủ quyền của Gibraltar là một điều gây tranh cãi trong quan hệ Anh-Tây Ban Nha, khi Tây Ban Nha khẳng định yêu sách đối với lãnh thổ này.^[15][18] Người Gibraltar bác bỏ hoàn toàn các đề xuất về chủ quyền của Tây Ban Nha trong cuộc trưng cầu dân ý năm 1967 và về chủ quyền chung trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2002. Tuy nhiên, Gibraltar vẫn duy trì mối liên kết kinh tế và văn hóa chặt chẽ với Tây Ban Nha, với nhiều người Gibraltar nói tiếng Tây Ban Nha cũng như một phương ngữ địa phương được gọi là Llanito.

Kể từ Brexit, Gibraltar không phải là thành viên của Liên minh Châu Âu nhưng các cuộc đàm phán đang được tiến hành để lãnh thổ này tham gia Hiệp ước Schengen nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển biên giới giữa Gibraltar và Tây Ban Nha.^[19] Tính đến tháng 3 năm 2023, các cuộc đàm phán dường như bế tắc.^[20]

1. ^ “National Symbols”. Gibraltar.gov.gi. Bản gốc lưu trữ 13 Tháng mười một năm 2014. Truy cập 21 Tháng sáu năm 2013.
2. ^ “Investiture of Ms Carmen Gomez GMD as Gibraltar's Mayor - 342/2023” (bằng tiếng Anh). 30 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2023.
3. ^ “Gibraltar - Key Indicators”. Gibraltar.gov.gi. 2020. Lưu trữ bản gốc ngày 6 tháng 3 năm 2023. Truy cập ngày 5 tháng 6 năm 2020.
4. ^ “Statistics Downloads” (PDF). Government of Gibraltar (bằng tiếng Anh). Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 31 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 9 tháng 4 năm 2022.
5. ^ [1] Lưu trữ 9 tháng 8 2021 tại Wayback Machine Rankings – Human Development Index (HDI)
6. ^ “Fourth Committee Hears Petitioners from Non-Self-Governing Territories, Including French Polynesia, New Caledonia, Gibraltar”. United Nations. 2016. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 11 năm 2021. Truy cập ngày 20 tháng 11 năm 2021.
7. ^ “Better late than never: Gibraltar 'becomes' city after 180-year delay”. The Guardian. 28 tháng 8 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2022.
8. ^ Dictionary.com: Gibraltar Lưu trữ 4 tháng 3 2016 tại Wayback Machine
9. ^ The Free Dictionary: Gibraltar Lưu trữ 26 tháng 4 2021 tại Wayback Machine
10. ^ Statistics Office (2009). “Abstract of Statistics 2009” (PDF). Statistics Office of the Government of Gibraltar. tr. 2. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 22 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 12 tháng 11 năm 2010. The civilian population includes Gibraltarian residents, other British residents (including the wives and families of UK-based servicemen, but not the servicemen themselves) and non-British residents. Visitors and transients are not included.
    In 2009, this broke down into 23,907 native-born citizens, 3,129 UK British citizens and 2,395 others, making a total population of 29,431. On census night, there were 31,623 people present in Gibraltar.
11. ^ “Brexit makes Gibraltar even more important to the UK”. British Foreign Policy Group. 24 tháng 11 năm 2016. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 4 năm 2017. Truy cập ngày 2 tháng 4 năm 2017.
12. ^ “Gibraltar: what is at stake?”. Telegraph. 21 tháng 7 năm 2009. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 2 tháng 4 năm 2017.
13. ^ “Inside the rock: Gibraltar's strategic and military importance is complemented by financial and gaming leadership”. City AM. 12 tháng 11 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 4 năm 2017. Truy cập ngày 2 tháng 4 năm 2017.
14. ^ Foreign and Commonwealth Office. “Country Profiles: Gibraltar”. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 3 năm 2015. Truy cập ngày 16 tháng 4 năm 2015., Foreign and Commonwealth Office, 6 May 2010; retrieved 16 April 2015
15. ^ ^{a b} (tiếng Tây Ban Nha) Informe sobre la cuestión de Gibraltar, Spanish Foreign Ministry. Lưu trữ 25 tháng 3 2010 tại Wayback Machine
16. ^ Daniel Boffey and Sam Jones (November 2017) "Gibraltar heading for abrupt exit from single market, says Spain" Lưu trữ 19 tháng 6 2018 tại Wayback Machine The Guardian
17. ^ Rahir, Patrick; Cancela-Kieffer, Michaela (8 tháng 2 năm 2018). “Spain makes pledge on Gibraltar: 'Brexit won't change anything'”. The Local. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 2 năm 2018. Truy cập ngày 19 tháng 3 năm 2018.
18. ^ “History and Legal Aspects of the Dispute”. The Ministry of Foreign Affairs, European Union and Cooperation. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2018.
19. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên GibStatement
20. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên FT240323