Gadaa

Gadaa
democracy
Country of originEthiopia Demese
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Demese
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01164, https://ich.unesco.org/fr/RL/01164, https://ich.unesco.org/es/RL/01164 Demese

Gadaa[1] (Oromo: Gadaa; literally: era) ŋwani me la buuri n lagum zi'ire loe nɛra ti a dɛna ba kuka zuo daana bisera ba ti Oromos n boi Ethiopia la northern Kenya. Konso la Gedeo nɛreba n boi southern Ethiopia duma lagum dɔla la bala. La tuni dɔla la gɔvena nalɛgerɛ, ligiri yɛla, tiŋa la Wimpu'usegɔ yɛla tiŋa puan. Gadaa n tuni se'em, yuuma anii woo puan, Oromo ni loe la nɛntɔleba ba wɛi ti ba wi'ira ba tii, 'Salgan ya'ii Borana (asambuli duma ba wɛi n boi Borana). Nɛntɔlesɛka daana ti ba loe doose gadaa malema puan tari la yuuma anii ti a bɔna nɛŋa. Sansɛka ti Abbaa Gadaa san ka paɛ yuuma anii de ki,  ba wan dikɛ 'bokkuu' (nɛntɔla paŋa) la tee bo a pɔga ti a tee bɔna nɛŋa ta gura yuuma la n paɛ.

2016 yuunɛ la puan ti UNESCO duma n de 'Intangible Culture Heritage' no Gadaa paŋa a tuuma puan. La de la 'Mazda Walabu so'olum n boi Oromia tiŋa puan duma n pɔsɛ tari Oromo wa'am wia. Oromo tiŋa duma dikɛ e ti la dɛna la ba buuri tuulesum lɔkɔ ti ba to'e ba sɔyaabeduma zi'an. La dela malekana n tari Oromo tiŋa duma suŋa ba yaabeduma saŋa la wa paɛ zina.

Oromo duma n bisɛ ba misi doose gadaa wara puan la bala yuuma yuuma sa, paati bun kara batã duma n yuum pugum ka wa'am Ethiopia tiŋa puan ze'ele 'north la Adal Sultanate, east la south'. By ki'ileŋɔ la za'a, Oromo n yuum di na'am faara yireduma la maalam yireduma za'a zuo. Borana la Guji duma n yuum boi Ethiopia la Kenyan duma tiŋasuka la daa lagum dɔla la gadaa wara wa dee ti daaŋɔ ka bɔna.Oromia so'olum n boi Ethiopia tiŋa puan, yuum le pɔsɛ wiregera Oromia tiŋa puan. 2015 yuunɛ la puan ti gadaa duma nyu'ɔ n boi 'Odaa Bultum' yuum nyaa niɛ peelum, ti 2018 yuunɛ la me puan ti gadaa nyu'ɔ n boi 'Odaa Huilee' la me yuum le malum ze'ele dɔ'ɔ ba nyɛ daaŋɔ yuum ayi n tole puan. 2019 yuunɛ la puan ti 'Bule Hora' yunivɛsiti la yuum pɔsɛ zamesera Gadaa sukuu miŋa puan.


From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Tubidy